E-learning – elektroniczne nauczanie, zdalne nauczanie, nauczanie na odległość – bardzo modne i często używane teraz słowo. Niestacjonarne metody kształcenia ustawicznego znane są i wykorzystywane nie od dziś. Praktycznie bowiem już od lat 60. tych do kształcenia zdalnego wykorzystywano tradycyjną pocztę, TV i radio.

Dziś zmieniły się tak dalece techniczne możliwości, że nie tylko trzeba było zmienić narzędzia pracy, ale także treści i metody. Dlatego dzisiaj pod pojęciem e-learningu rozumiemy  metodę nauczania, która wykorzystuje najprzeróżniejsze środki multimedialne oraz elektroniczne, a przede wszystkim Internet. 

E-learning umożliwia uczącemu się dobór najbardziej atrakcyjnej dla niego formy szkolenia oraz optymalnego dla niego miejsca oraz czasu. Szkolenie może się więc odbyć nie tylko w sali konferencyjnej, ale także w domu czy na stanowisku pracy. E-Learning opiera się zatem na wykorzystaniu nowych technologii telekomunikacyjnych dla interakcyjnego i multimedialnego kształcenia. Aby  sprostać szybkiemu  rozwojowi  technologicznemu i gospodarczemu,  osoby aktywne zawodowo są wręcz zmuszone do ciągłego rozwoju i kształcenie ustawiczne.  W ten sposób nauczanie staje się trwającym przez całe życie procesem edukacji ogólnej i zawodowej, którego głównym celem jest wychowanie nowego człowieka, charakteryzującego się twórczym i dynamicznym stosunkiem do życia, swojej pracy zawodowej i kultury. Człowieka, który potrafi doskonalić i zmieniać siebie oraz przekształcać i ulepszać warunki życia. 

Kształcenie na odległość jest specyficzna forma nauczania, charakteryzującą się tym, że: 

• - uczeń i nauczyciel są od siebie oddaleni, ale możliwości techniki komunikacyjnej i informacyjnej pozwalają na realizację procesu nauczania,
• - zapis treści kształcenia i nauczania ma postać elektroniczną,
• - niezbędna jest duża samodyscyplina i silna motywacja wewnętrzna.

Zatem mówiąc o nauczaniu zdalnym (Distance Education, Distance Learning), mamy na myśli taki sposób przekazywania wiedzy, w którym nauczyciel i uczeń są od siebie oddaleni.

E-learning – klasyfikacja i definicje pojęć

E-learning to termin, który praktycznie oznacza coś innego dla prawie wszystkich, którzy go używają. Pomimo różnic terminologicznych wszyscy zgadzają się, że e-learning ma dla rozwoju edukacji znaczenie strategiczne. Zgoda panuje również co do założenia, że e-learning jest skuteczną metodą nauczania, która powinna być obecna w systemie edukacji polskiej.

Posługując się terminem „e-learning” odnosimy go do korzystania z Internetu lub bezprzewodowej technologii dostarczającej szeroki wachlarz rozwiązań szkoleniowych, służących powiększaniu wiedzy. Należy zauważyć, że  litera „e” w e-learningu oznacza słowo „elektroniczne”, czyli e-learning będzie uwzględniać wszystkie działania edukacyjne, związane z „elektronicznym”  dostarczaniem treści nauczania.

Pamiętaj!

„E-learning” obejmuje szeroki zestaw aplikacji i procesów, które wykorzystują wszystkie dostępne media elektroniczne, aby zapewnić efektywne kształcenie.  

Istnieje zatem możliwość wykorzystania różnego rodzaju treści i materiałów dydaktycznych, symulacji oraz  narzędzi do zarządzania własnymi ścieżkami rozwoju.  

Do najbardziej popularnych rodzajów materiałów e-learningowych zaliczamy:

• - E-szkolenia - materiały e-learningowe opracowane dydaktycznie i metodycznie pod kątem realizacji celów szkoleniowych grupy docelowej.
• - E-wykłady – zarejestrowane przy pomocy specjalnych systemów obraz i głos wykładowcy zsynchronizowany ze slajdami Power Pointowymi.

Wykorzystywane do przekazywania wiedzy teoretycznej.

• - E-wykład on-line - udostępniony za pomocą technologii strumieniowej (wideokonferencja), kiedy to zachowana zostaje istota wykładu ustnego, a modyfikacja sprowadza się do dostosowania treści i formy do warunków studia filmowego i użytej technologii telekomunikacyjnej.
• - E-wykład off-line szkolenie, którego treść może zostać pobrana z systemu szkoleń i przeglądana bez konieczności stałej komunikacji z portalem szkoleniowym.
• - Bazy wiedzy – ustrukturalizowane materiały informacyjne najczęściej tekstowe. Wykorzystywane jako źródła informacyjne.
• - Dynamiczne bazy zapytań - zarejestrowane rozmowy z ekspertami na chat’cie oraz ich wypowiedzi na forum.  

Należy podkreślić, że zasoby ICT umożliwiają swobodny dostęp do informacji o różnego rodzaju, w tym plików audio i wideo. Każdy uczący się może bez ograniczeń charakterystycznych dla klasycznego modelu nauczania, korzystać z szerokiej gamy zasobów edukacyjnych zawierających:  hiperlinki,  tekst, zdjęcia, grafiki, animacje, elementy multimedialne takie jak filmy i symulacje, a także linki do elektronicznych baz danych, wyszukiwarki i biblioteki internetowych.

Czy e-learning jest bardziej efektywna formą nauczania niż nauczanie tradycyjne? Zależy to od obszaru stosowania. Najodpowiedniejsze – ze względu na poważną redukcję kosztów – wydają się szkolenia mające na celu podniesienie kwalifikacji oraz wiedzy pracowników. Chcąc tradycyjnie przeprowadzić takie szkolenie, musimy brać pod uwagę związane z tym:

• - trudności w zgromadzeniu wielu słuchaczy w jednym miejscu i czasie,
• - koszty wynajęcia wykładowcy,
• - koszty przejazdów i zakwaterowania uczestników szkolenia,
• - trudności w przystosowaniu tempa nauki do średniego poziomu grupy,
• - trudności w utrwaleniu wiedzy,
• - niedostatek indywidualnego kontaktu z wykładowcą.

Zyskujemy natomiast m. in. na podwyższeniu poziomu integracji grupy.

Zastosowanie materiałów e-learnigowych przyczynia się zatem do:

• - Podniesienia poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo,
• - Zmniejszenia obszarów wykluczenia społecznego,
• - Poprawienia zdolności adaptacyjnych uczniów do zmian zachodzących w gospodarce,
• - Upowszechnienia edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy,
• - Zwiększenia potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa.

Modele kształcenia zdalnego

E-learning zatem,  to wykorzystanie technologii informacyjno--komunikacyjnej w procesie nauczania w sytuacji, gdy nauczyciel i uczniowie są od siebie fizycznie oddaleni.

Pamiętaj!

Wyróżniamy następujące modele nauczania zdalnego 

• - synchroniczne
• - asynchroniczne
• - blended learning

Model nauczania synchronicznego:  dosłownie „w tym samym czasie”, polega na interakcji uczniów z nauczycielem za pośrednictwem Internetu w czasie rzeczywistym. Uczniowie uczestniczący w szkoleniu  współpracują zarówno ze sobą jak i z nauczycielem poprzez komunikatory, czat  i fora dyskusyjne.  Największą zaletą tego modelu nauczania jest możliwość  kontaktu oraz monitorowanie i bieżąca korekta postępów edukacyjnych ucznia przez nauczyciela. 

Model nauczania  asynchronicznego:  dosłownie oznacza „nie w tym samym czasie” Pozwala uczniom zdobywać wiedzę w swoim własnym tempie, bez interakcji z nauczycielem i pozostałymi uczestnikami kursu. Niewątpliwą zaletą tej formy nauczania jest możliwość korzystania z niej 24 godziny na dobę, przez 7 dni w tygodniu. Każdy uczeń może skorzystać z materiałów zamieszczonych na kursie  dokładnie wtedy, kiedy są mu potrzebne.

Niektóre cechy powyższych modeli nauczania zawarte są w poniższej tabeli:

Pamiętaj!

O wyborze modelu asynchronicznego bądź synchronicznego  decydował będzie zawsze tylko  zdrowy rozsądek. Dostępne w modelu asynchronicznym narzędzia współpracy, takie jak e-mail czy też  udostępnianie dokumentów z pewnością mogą być wykorzystywane do szybkiej komunikacji z uczniami, w sytuacji, gdy relacje osobiste nie są potrzebne.  Natomiast jeśli z dydaktycznego punktu widzenia korzystne będzie nawiązywanie szybkiej interakcji z uczniami, to z cała pewnością lepszym rozwiązaniem będzie model synchroniczny. 

Można go zastosować zawsze, gdy współpraca musi być natychmiastowa i spontaniczna, jak rozmowa dwóch lub więcej osób.

Blended learning, to moim zdaniem najbardziej efektywny model nauczania, będący połączeniem nauczania zdalnego z nauczaniem tradycyjnym.  Blended learning odnosi się zatem do integracji narzędzi on-line z  tradycyjnymi metodami uczenia się.   Model ten ma wiele zalet, gdyż zastosowanie różnych stylów uczenia się sprawia, że  nauczanie jest bardziej efektywne, bowiem  uczeń zyskuje możliwość weryfikacji wiedzy zdobytej on-line w trakcie zajęć tradycyjnych. Ponadto nauczyciel poznając potrzeby uczniów w trakcie zajęć tradycyjnych, może przygotować dla nich na zajęcia on-line materiały i ćwiczenia dodatkowe, nie tylko wspomagające te zajęcia, ale również rozwijające zainteresowania uczestników. Nie bez znaczenia jest też fakt, że po zakończeniu zajęć tradycyjnych, nauczyciel może dalej kontrolować postępy i rozwój ucznia pracując z nim na platformie. 

Roman Lorens

Specjalista prawa oświatowego, trener, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, wieloletni wykładowca.